Inhoudsopgave:
Afgelopen herfst begon een van de helderste sterren aan de hemel, Betelgeuze, dramatisch te vervagen. Dit gaf aanleiding om te praten over de op handen zijnde explosie en het gevaar voor de aarde. In februari begon de glans echter terug te keren. Nu straalt de ster weer als voorheen. Wat kan er met haar gebeurd zijn? RIA Novosti stelde deze vraag aan Russische experts.
Bezoedelde schoonheid
"De helderheid van Betelgeuze nam af, bereikte een minimum van magnitude +1, 9, en begon toen te herstellen. Tegenwoordig wordt de helderheid geschat op +0, 6 of +0, 7. De reden hiervoor is heel begrijpelijk. Er zijn veel vlekken op de ster bovendien pulseert. Dit betekent dat ofwel de plek aan de zichtbare kant van het oppervlak naar buiten kwam, of de fase van het minimum aan langzame pulsaties van de superreus begon. Nu moet dit alles in detail worden bestudeerd, "zegt Nikolai Samus, hoofd van de groep veranderlijke sterren aan het Instituut voor Astronomie van de Russische Academie van Wetenschappen en de Staatsuniversiteit voor Sterrenkunde van Moskou.
Betelgeuze is een late evolutionaire rode superreus. Zijn massa is volgens verschillende schattingen acht of zelfs twintig keer die van de zon, zulke sterren leven niet miljarden, maar tientallen, hoogstens honderden miljoenen jaren.
Wanneer de brandstof in de kern en de nabijgelegen lagen opbrandt - eerst waterstof, dan helium en zwaardere elementen - is er niet genoeg straling vanuit de darmen om hun eigen zwaartekracht te weerstaan, en de buitenste lagen vallen letterlijk naar het midden - ze storten in. Er vindt een krachtige explosie plaats - een supernova-explosie.
Het is onmogelijk om te voorspellen wanneer en waar een supernova precies zal ontploffen, maar Betelgeuze is een van de duidelijke kandidaten voor deze rol.
"Kunnen we een explosie verwachten? Ja. Nu of over tienduizend jaar. Door een aantal indirecte tekens zullen we er over een paar dagen achter komen. Eerst zullen neutrino's uit het binnenste van een ster naar ons vliegen, en alleen dan zal het oplaaien", zegt de wetenschapper.
Niets bedreigt de aarde echter, aangezien Betelgeuze heel ver weg ligt - meer dan zeshonderd lichtjaar verwijderd.
"Er zal niets gevaarlijks voor ons zijn. Er zal alleen een heel heldere ster aan de hemel verschijnen, vergelijkbaar in helderheid met de volle maan. Dan zal hij uitgaan, en dat is naar mijn mening vervelend. Feit is dat de Orion sterrenbeeld is door de diagonaal van Rigel en Betelgeuze erg symmetrisch en ziet er op beide halfronden goed uit. Zonder Betelgeuze zal het niet zo mooi uitpakken", merkt de deskundige op.
De rode superreus Betelgeuze in het sterrenbeeld Orion vertoont een ongekende afname in helderheid. Foto gemaakt met de SPHERE-ontvanger op de VLT-telescoop (ESO)
Een flits van een rode superreus
Betelgeuze - roodachtig, duidelijk zichtbaar voor het blote oog. Ze werd slechts tien miljoen jaar geleden geboren. Ter vergelijking: de leeftijd van de aarde is 4,5 miljard jaar.
De ster bestaat uit een heldere hete kern, waar een thermonucleaire reactie plaatsvindt, en een uitgebreide gasomhulling die zich uitstrekt over een afstand die ongeveer gelijk is aan de baan van Jupiter.
"De interne structuur van Betelgeuze is niet hetzelfde als die van de zon, maar er zijn overeenkomsten. Sterren met uitgebreide schillen hebben een convectiezone met cellen - korrels. Als de zon er ongeveer tien miljoen heeft, waardoor we het zien als een vaste schijf, dan heeft Betelgeuze er allemaal meerdere over het hele oppervlak, misschien een dozijn ", - legt Vladimir Dyachenko uit, een onderzoeker bij de groep van astronomiemethoden met hoge resolutie van de SAO RAS (Nizhny Arkhyz).
Betelgeuze-cellen zijn asymmetrisch en variëren sterk in de tijd. Deze processen worden nog steeds slecht begrepen.
Het is erg moeilijk om de grootte van Betelgeuze vanaf de aarde te meten. Niet alleen omdat we het hebben over honderdsten van een seconde (astronomen gebruiken hoekeenheden), maar ook vanwege de zeer grote schaal. Wetenschappers van de SAO RAS waren een van de eersten die de hoekdiameter bepaalden bij de Large Azimuthal Telescope (BTA) in 1977 met behulp van de spikkelinterferometriemethode, die het mogelijk maakt om een duidelijker beeld te krijgen van een object dat vervaagd is door de atmosfeer van de aarde.
Eeuwenoud mysterie
Betelgeuze is een variabele ster, dat wil zeggen dat hij van tijd tot tijd van helderheid verandert. Maar omdat wetenschappers hierin geen periodiciteit hebben vastgesteld, wordt het een semi-reguliere variabele genoemd. In januari van dit jaar is de schittering van de ster ongeveer vijf keer verzwakt.
"En daarvoor werd variabiliteit waargenomen, maar deze piek is de sterkste in de geschiedenis van opnames sinds 1910. De ruis in de media begon net in de daling. Het was niet duidelijk wat er verder met de ster zou gebeuren. Nu is de schittering hersteld. Niets wijst op een explosie. Wetenschappers geven aan dat Betelgeuze nog tienduizend jaar oud is, volgens conservatieve schattingen - ongeveer honderdduizend. Maar alles kan veel eerder gebeuren ", zegt Dyachenko.
Er zijn verschillende versies van aanslag. Een daarvan is gerelateerd aan convectie. Kortom, het is een manier om de energie die in de kern wordt geproduceerd, af te leveren aan de bovenste lagen van de ster. Om de een of andere reden kwam er ofwel minder energie vrij, ofwel bereikte er minder de oppervlakte.
Bovendien had Betelgeuze de stofwolk kunnen overschaduwen die ze zelf had weggegooid. Dergelijke sterren werpen actief materie in de omringende ruimte. In een jaar kunnen ze massa verliezen, vergelijkbaar met de aarde.
De redenen voor de verandering in de helderheid van sterren met een uitgebreide envelop kunnen nogal ongebruikelijk zijn.
"We observeren R Leo - een variabele ster van een ander type, waarvan de helderheid honderd keer verandert. Het gaat allemaal om het vrijkomen van materie in de vorm van titaniumoxidemoleculen. Ze worden gevormd in een koude atmosfeer met een variabele temperatuur. structuur van deze moleculen hangt af van de temperatuur, dus de wolk is transparant voor licht, dan niet', zegt de astronoom en voegt eraan toe dat Betelgeuze niet zoveel titaniumoxide heeft.
De wetenschapper sluit de mogelijkheid niet uit dat verschillende cycli van variabiliteit van verschillende periodiciteit over elkaar heen werden gelegd. Tot dusverre verklaart geen van de versies volledig de maximale daling van de helderheid van Betelgeuze in een eeuw observatiegeschiedenis: het is te plotseling en vluchtig.
